Poszukując pracy w Niemczech w swoim zawodzie można usłyszeć z różnych stron pytanie, na które sporo osób ma niestety negatywną odpowiedź: Haben Sie Anerkennung? – Czy ma Pan/Pani uznanie kwalifikacji zawodowych? O co chodzi z tym uznaniem i jak je uzyskać?
Jeśli mieszkasz w Polsce, ale myślisz o wyjeździe do pracy do Niemiec lub jeśli jesteś już w Niemczech i szukasz zatrudnienia w swoim zawodzie, może ci być potrzebne uznanie kwalifikacji, aby otrzymać konkretną posadę lub po prostu, żeby polepszyć swoje szanse na rynku pracy.
Na temat tego, jak wygląda uznanie i co należy pod tym pojęciem rozumieć funkcjonuje wiele opinii, również błędnych. Poniżej opisujemy krok po kroku, jak to naprawdę wygląda.
Uznanie kwalifikacji – co to znaczy?
Uznanie kwalifikacji to nie jest tylko przetłumaczenie dyplomu przez tłumacza przysięgłego ani też nie jest to podstemplowanie świadectwa przez jakiś urząd w Niemczech pieczątką z napisem Anerkennung. Procedura uznawania kwalifikacji polega na porównywaniu zagranicznych kwalifikacji zawodowych – w naszym przypadku polskich – z odpowiednią kwalifikacją niemiecką.
Możliwość uznawania kwalifikacji jest efektem federalnej ustawy (BQFG) obowiązującej w Niemczech od 2012 roku. Warunkiem rozpoczęcia procedury uznania jest posiadanie dokumentu państwowego potwierdzającego ukończenie szkoły i nabycie konkretnych kwalifikacji.
Ustawa BQFG nie dotyczy niestety osób przyuczonych do zawodu, tzn. takich, którzy nie posiadają formalnego wykształcenia potwierdzonego dokumentem o nabytych kwalifikacjach zawodowych (świadectwo lub dyplom).
W ramach przeprowadzanej tylko i wyłącznie w Niemczech procedury uznawania kwalifikacji i oceny dyplomu, odpowiednia instytucja niemiecka dokonuje analizy czy zagraniczne kwalifikacje uzyskane przez daną osobę są równoważne z kwalifikacjami wymaganymi do wykonywania danego zawodu w Niemczech.
W praktyce wygląda to w ten sposób, że porównywane są programy nauczania dla konkretnego zawodu polskiego i niemieckiego, przy czym aktualny niemiecki program nauczania dla danego zawodu jest punktem odniesienia, niezależnie od tego w którym roku dana osoba skończyła szkołę w Polsce. Programy nauczania dla większości zawodów w Polsce i w Niemczech różnią się i efektem tego, podczas opracowywania dokumentów przez poszczególne urzędy, jest decyzja o różnicach programowych, które trzeba nadrobić w Niemczech, aby otrzymać pełne uznanie. Dotyczy to w szczególności zawodów pedagogicznych, rzemieślniczych, techniczno-przemysłowych i niektórych medycznych. Na niekorzyść wnioskodawców działa tu np. zbyt mała ilość zajęć praktycznych w trakcie nauki w stosunku do programów niemieckich, gdzie kształcenie ukierunkowane jest przede wszystkim na praktyczną naukę zawodu – w takiej sytuacji urząd bierze pod uwagę również doświadczenie zawodowe. I chociaż cały proces uznania może się wydawać żmudny i niełatwy, to w rezultacie jest jak najbardziej opłacalny i warto zadać sobie trudu, by go przejść.
Jakie zawody wymagają uznania kwalifikacji?
Wśród poszczególnych grup zawodów funkcjonuje w Niemczech oficjalny podział na zawody regulowane (reglamentowane) i nieregulowane (niereglamentowane). Zawody regulowane to takie, których wykonywanie wymaga posiadania specjalnych kwalifikacji, określonych przez przepisy prawa, które regulują dostęp do danego zawodu. W Niemczech jest około stu zawodów regulowanych i należą do nich zawody służby zdrowia, nauczycielskie i pedagogiczne, inżynieryjne oraz rzemieślnicze na poziomie mistrza.
Konieczność przeprowadzenia procedury uznawania kwalifikacji dotyczy właśnie zawodów regulowanych, ponadto wymagane jest tu pełne uznanie, aby otrzymać pracę w danym zawodzie. Niekiedy konieczne jest dokształcanie się (czasami nawet kilkunastomiesięczne), jeśli urząd w trakcie analizy naszego wniosku stwierdzi tzw. istotne różnice programowe. Nie ma takich sytuacji, że np. pielęgniarka lub fizjoterapeuta otrzymują częściowe uznanie i z takim dokumentem podejmują pracę zawodową jako tzw. Fachkraft. W zawodach regulowanych kwalifikacje muszą być uznane w stu procentach.
W przypadku zawodów nieregulowanych nie ma obowiązku przeprowadzenia procedury uznania, jednakże zaleca się ją, ponieważ ułatwia to znalezienie lepszej pracy i pozwala przyszłemu pracodawcy zorientować się w posiadanych przez danego kandydata kompetencjach. W praktyce oznacza to, że dostaje się szansę na pracę i wynagrodzenie zgodnie ze swoimi kwalifikacjami, a nie poniżej – tzn. na stanowisku fachowca lub specjalisty, a nie pomocnika.
Po pomyślnym przejściu procedury otrzymuje się z urzędu dokument potwierdzający uznanie kwalifikacji i pozwalający na posługiwanie się konkretnym tytułem zawodowym. Uznanie kwalifikacji wydane w jednym landzie obowiązuje z zasady na terenie całych Niemiec. Poza tym jest to prawomocny dokument ważny do końca życia niewymagający odnawiania lub aktualizacji. Jednak, aby go otrzymać trzeba poświecić trochę czasu i środków, skompletować wymagane dokumenty i uzbroić się w cierpliwość.
Do jakiej instytucji zwrócić się o uznanie kwalifikacji?
W Niemczech nie ma jednego centralnego urzędu, który zajmowałby się rozpatrywaniem wniosków o uznanie kwalifikacji. To, do jakiej instytucji (urzędu lub izby) należy się zgłosić zależy od zawodu i miejsca zamieszkania lub wykonywania pracy. Każdy kraj związkowy może wyznaczyć inny sposób działania i instytucję, która uznaniem kwalifikacji będzie się zajmować. Może to wydawać się trudne i skomplikowane – ale bez obaw – niemiecki rząd wyznaczył także organy, które mogą pomóc nam w przejściu przez proces uznawania kwalifikacji.
Jak zacząć procedurę uznania?
Jeśli masz skończoną szkołę zawodową, policealną, technikum lub studia i chcesz pracować w wyuczonym zawodzie w Niemczech, to jak najbardziej jest to podstawą do rozpoczęcia procedury uznania. Kierunkowe doświadczenie zawodowe działa tu jeszcze dodatkowo na Twoją korzyść.
Wejdź na stronę www.anerkennung-in-deutschland.de / www.uznanie-kwalifikacji-w-niemczech.pl – znajdziesz tam informacje przygotowane przez Rząd Republiki Federalnej Niemiec. Na stronie skierowanej do Polaków są podstawowe wiadomości po polsku, natomiast bardziej szczegółowe, jak np. praktyczna wyszukiwarka zawodów – tylko po niemiecku lub angielsku.
Bezpłatną poradę po polsku na temat procedury uznania można otrzymać od doradców projektu ProRecognition realizowanego m.in. w Polsce na zlecenie Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych (BMBF). Działalność projektu polega na nieodpłatnym doradztwie w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych w Niemczech. Instytucją realizującą projekt jest Polsko – Niemiecka Izba Przemysłowo – Handlowa w Warszawie (AHK Polska). Usługa doradztwa jest skierowana do Polaków, którzy noszą się z zamiarem wyjazdu do pracy do Niemiec jak i do osób już przebywających za Odrą.
W ramach bezpłatnego doradztwa Polacy otrzymują informacje z jakim niemieckim zawodem referencyjnym mogą być porównane ich kwalifikacje, gdzie znajduje się właściwa instytucja do złożenia wniosku, jakie są wymagane dokumenty i opłaty za procedurę. ProRecognition to indywidualne doradztwo ułatwiające zrozumienie i przejście całej procedury w Niemczech oraz wsparcie wnioskodawców na drodze do uznania ich kwalifikacji.
Jak wygląda procedura uznania kwalifikacji?
Przedmiotem procedury w pierwszej kolejności są dokumenty potwierdzające formalne wykształcenie, następnie pod uwagę brane jest również doświadczenie w wyuczonym zawodzie. W zawodach medycznych oraz nauczycielsko – pedagogicznych wymagana jest całkiem zasadnie dobra znajomość języka niemieckiego potwierdzona certyfikatem. W procedurze uznania zawodów nieregulowanych znajomość języka niemieckiego nie jest sprawdzana – te kwestie reguluje już rynek pracy i pracodawcy. Nie oznacza to jednak, że zaleca się przyjeżdżać do Niemiec bez znajomości języka. Nieznajomość niemieckiego w stopniu choć w miarę komunikatywnym będzie przeszkodą nie tylko w życiu zawodowym ale i też w codziennym funkcjonowaniu w Niemczech – np. w urzędach komunikacja odbywa się tylko po niemiecku.
Analizowanie wniosku o uznanie kwalifikacji może zakończyć się trzema statusami:
– pełnym uznaniem – najlepsza możliwa decyzja dla wnioskodawcy, ponieważ oznacza, że posiadane kwalifikacje są prawnie zrównane z kwalifikacjami osób, które dysponują odpowiednim niemieckim dyplomem zawodowym
– częściowym uznaniem – oznacza, że różnice w zagranicznym i niemieckim programie nauczania dla danej kwalifikacji są znaczne i wnioskodawca – jeśli jest zainteresowany – może się w Niemczech doszkolić, aby uzupełnić brakujące wyksztalcenie, a następnie złożyć ponownie wniosek o pełne uznanie kwalifikacji. W przypadku zawodów nieregulowanych można poprzestać na częściowym uznaniu, jednakże nie jest to pełne uznanie, a to jest celem każdego wnioskodawcy. W przypadku zawodów regulowanych trzeba podjąć dokształcanie, aby uzyskać pełne uznanie i otrzymać prace w zawodzie.
– odrzuceniem – w praktyce występuje rzadko, ale jednak zdarza się w sytuacji gdy urząd stwierdzi bardzo duże różnice programowe lub gdy wnioskodawca nie posiada świadectw i dyplomów potwierdzających zdobycie wykształcenia w procesie dydaktycznym a jego umiejętności oparte są tylko na doświadczeniu zawodowym. Nawet wieloletnia praktyka nie poparta wiedzą teoretyczną i dokumentem ukończenia szkoły nie pomoże tutaj wnioskodawcy.
Ile to kosztuje?
Procedura uznania kwalifikacji jest odpłatna a wysokość opłat ustalają samodzielnie poszczególne urzędy w Niemczech. Większość z nich informuje o kosztach na początku procedury lub podaje widełki, uzależniając to od nakładu pracy przy opracowywaniu konkretnego wniosku. Jeśli ktoś jest zarejestrowany jako bezrobotny w Agentur für Arbeit lub w Jobcenter może w tych jednostkach złożyć podanie o przejecie kosztów procedury lub o współfinansowanie. Jeśli z wymienionych urzędów otrzymamy odpowiedź negatywną to można starać się o zwrot kosztów procedury w ramach programu Anerkennungszuschuss. Od 1 grudnia 2016 istnieje możliwość otrzymania zwrotu poniesionych kosztów związanych z uznaniem kwalifikacji. Zwrot kosztów przysługuje za opłatę procedury, tłumaczenia, uwierzytelnianie dokumentów, różne wymagane zaświadczenia oraz podróże po Niemczech w ramach uznania kwalifikacji. Warunkiem są tutaj min. 3 miesięczne zameldowanie w Niemczech i określone dochody finansowe. Kwota dofinansowania w ramach Anerkennungszuschuss to min. 100 a max. 600 euro.
Więcej informacji: www.prorecognition.pl
Na stronie znajduje się m.in. krótki film po polsku przedstawiający zakres pomocy doradców.
Kontakt do doradców:
Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa
ProRecognition
ul. Miodowa 14
00-246 Warszawa
Magdalena Zaręba tel.: +48 22 53 10 502
Olga Teodorek tel.: +48 22 53 10 515
Autor artykułu: Magdalena Zaręba | Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa AHK
