W związku z ogromnym napływem osób z Ukrainy pojawia się coraz więcej pytań związanych z legalizacją ich pobytu w Polsce. Czy państwo ma na to rozwiązanie? Pierwsza rzecz, która przychodzi do głowy to status uchodźcy. Jak wygląda procedura przyznania statusu uchodźcy w Polsce? Sprawdź niezbędne informacje.
Przede wszystkim, pragniemy podkreślić, że sytuacja związana z legalizacją osób z Ukrainy jest dynamiczna i aktualizacje dotychczasowych ustaw mogą wejść lada dzień. Polecamy na bieżąco sprawdzać informacje na portalach rządowych – https://www.gov.pl/web/ua
Status uchodźcy w świetle prawa
Jak wynika z Dz.U.2021.1108: Cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju.
Status uchodźcy automatycznie przysługuje małoletniemu dziecku cudzoziemca, w przypadku wspólnego przekroczenia granicy RP.
W związku z aktualnym napływem osób z Ukrainy, procedura przyznania statusu uchodźcy ma być maksymalnie uproszczona. Na ten moment w przypadku złożenia wniosku o przyznanie statusu uchodźcy nie jest wymagany żaden dowód tożsamości (wystarczy akt urodzenia).
Ubieganie się o status uchodźcy w Polsce – krok po kroku
Można złożyć wniosek o status uchodźcy niezwłocznie po przekroczeniu granicy. Obecnie na wszystkich przejściach pieszych (również w pociągach) znajdują się odpowiednie punkty informacyjne. Wcześniej pierwszym krokiem była rozmowa z pracownikiem straży granicznej, który ma ustalić czy wskazane powody są wystarczające do złożenia wniosku (rozmowę przeprowadza się w języku zrozumiałym dla uchodźcy).
Rzecz jasna, iż w obecnych czasach nikt nie poddaje wątpliwości sytuację w Ukrainie i wniosek od razu trafia do urzędu.
Ważne! Nie ma obowiązku złożenia wniosku na granicy. Można to zrobić w dowolnym momencie w najbliższym urzędzie Wojewódzkim.
Czego nie możesz zrobić bezpośrednio po złożeniu wniosku?
Pamiętaj, że w trakcie rozpatrywania sprawy nie możesz wyjechać poza granice Polski. Oprócz tego, nie masz możliwości ubiegania się o status uchodźcy w innym kraju. Zawsze bierze się pod uwagę pierwszy kraj po przekroczeniu granicy.
Wyjątek stanowią osoby, które mają rodzinę w innym kraju (mogą dołączyć do małoletnich dzieci, małżonki, albo- w przypadku dzieci – do rodzica czy opiekuna prawnego).
Należy niezwłocznie poinformować o tym pracownika straży granicznej. Wtedy sporządza się osobny wniosek o azyl międzynarodowy.
Oprócz tego, w ciągu pierwszych 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku osoba nie ma prawa podejmować zatrudnienia na terytorium Polski. Jeśli proces wydania decyzji wydłuża się, cudzoziemiec nabywa prawo do pracy, mimo braku decyzji o statusu uchodźcy.
Jak wygląda pobyt w ośrodku dla cudzoziemców?
Przede wszystkim, cudzoziemiec ma 2 opcje: tymczasowy pobyt w ośrodku dla uchodźców (najczęściej mówimy o miejscowościach przygranicznych w szkołach/kościołach itp.) albo o samodzielnym poszukiwaniu mieszkania.
Uchodźca przebywający w ośrodku ma zapewnione:
- wyżywienie
- materiały do nauki języka polskiego
- odzież (albo bony na zakupy)
Dzieci przebywające w ośrodku uczęszczają do lokalnych szkół.
Organizacje pozarządowe próbują urozmaicić czas organizując różnego rodzaju warsztaty, koncerty, spotkania. Jednak ze względu na to, że ośrodki najczęściej zlokalizowane są zbyt daleko od większych miast, cudzoziemcy czują się nieco odosobnione od pozostałej części społeczeństwa.
Oprócz tego, pobyt w ośrodku nakłada pewne ograniczenia:
- posiłki w określonych godzinach
- wizyty osób spoza ośrodka tylko w wyznaczonym czasie
- określone godziny pobytu poza ośrodkiem
Po otrzymaniu decyzji, osoba ma 2 miesiące na przeprowadzkę do własnego mieszkania.
Natomiast rezygnując z pobytu w ośrodku, osobie przysługuje świadczenie na utrzymanie/wyżywienie. Wysokość świadczenia wynosi 20 PLN na osobę/dziennie.
Czas oczekiwania na decyzję o statusie uchodźcy
Ciężko w obecnej chwili mówić o konkretnych terminach. Polski rząd zapowiada maksymalne uproszczenie wszelkich formalności oraz jak najszybsze wydanie decyzji. Obecnie mówi się o czasie oczekiwania, który wynosiłby od 6 do 14 miesięcy.
Co ważne! Po wydaniu decyzji, osoba dostaje kartę pobytu, której okres ważności wynosi maksymalnie 3 lata. Osoba ze statusem uchodźcy ma prawo do:
- pracy
- świadczeń socjalnych (500+, dla bezrobotnych itd.)
- założenia działalności gospodarczej
- korzystanie z usług medycznych
- podróżowania poza terytorium RP
Ponadto, po 5 letnim pobycie ze statusem uchodźcy, osoba ma możliwość złożenia wniosku na wydanie karty stałego pobytu (czyli na 10 lat).
Pamiętaj! W przypadku negatywnej decyzji masz 14 dni na złożenie odwołania od decyzji.
IPI – Indywidualny Program Integracyjny
Po otrzymaniu decyzji osoba ma możliwość uczestniczyć w rocznym programie asymilacji obcokrajowców czyli IPI, jednak nie jest to obowiązkiem.
Główne założenia IPI to:
- pomoc w znalezieniu zatrudnienia
- integracja z polskim społeczeństwem
- nauka języka polskiego
- pomoc przy wynajmie mieszkania
Ze względu na brak odpowiedniej liczby pracowników socjalnych, wszystkie działania IPI zamykają się w wypłatach świadczeń:
- do 1335 PLN przez pierwsze 6-mcy
- ok. 1200 PLN kolejne 6-mcy
